Gaz Algılama Sistemlerinde Doğru Dedektör Seçimi

Gaz algılama sistemleri, yaşam alanlarında, endüstriyel tesislerde, ticari binalarda ve yüksek riskli ortamlarda güvenliğin en kritik bileşenleri arasında yer alır. Zehirli, patlayıcı veya yanıcı gazların ortama sızması hem can güvenliği hem de tesis sürekliliği açısından ciddi tehdit oluşturur. Bu nedenle doğru gaz dedektörünü seçmek, riski minimuma düşürmek ve acil durumlara hızlı müdahale edebilmek için hayati bir adımdır.

Bu yazıda, gaz algılama sistemlerinde doğru dedektör seçiminin kriterlerini, hangi gaz türü için hangi dedektörlerin kullanılacağını, montaj stratejilerini ve uluslararası standartlara göre dikkat edilmesi gereken teknik noktaları detaylı biçimde ele alacağız.

Gaz Dedektörleri Neden Hayati Önem Taşır?

Gaz kaçağı çoğu zaman kokusuz, renksiz ve fark edilmesi güç bir şekilde ortaya çıkar. Bu nedenle manuel kontrol yöntemleri yeterli değildir. Gaz dedektörleri, insan duyularının algılayamayacağı seviyedeki tehlikeli gaz miktarlarını tespit ederek:

• Patlama riskini önler

• Zehirlenme vakalarını engeller

• Üretim tesislerinde iş sürekliliğini korur

• Kritik alanlarda erken uyarı sağlar

Özellikle doğalgaz, LPG, karbonmonoksit ve endüstriyel proses gazlarının bulunduğu alanlarda gaz algılama sistemleri zorunluluktur.

Hangi Gaz İçin Hangi Dedektör Seçilmeli?

Her gazın fiziksel davranışı, yoğunluğu ve tehlike seviyesi farklıdır. Bu nedenle gaz türüne göre doğru dedektörün seçilmesi gerekir.

1. Yanıcı ve Patlayıcı Gazlar (Doğal Gaz, LPG, Hidrojen vb.)

• Algılama teknolojisi: Katalitik sensör, infraruj (IR) sensör

• Montaj yeri – yoğunluk davranışına göre:

  • Doğal Gaz (Metan): Tavan seviyesine

  • LPG: Zemine yakın seviyeye

• Kullanım alanları: Konutlar, kazan daireleri, mutfaklar, endüstriyel tesisler

2. Zehirli Gazlar (CO, H₂S, NH₃, Cl₂ vb.)

• Algılama teknolojisi: Elektrokimyasal sensör

• CO: “Sessiz katil” olarak bilinir ve çoğunlukla ortalama nefes alma yüksekliğine monte edilir.

• H₂S: Petrol, kanalizasyon, arıtma tesisleri gibi ortamlarda zorunludur.

• NH₃: Soğuk hava depoları ve gıda tesislerinde tehlike oluşturur.

3. Oksijen (O₂) İzleme Dedektörleri

• Oksijen fazlalığı yanma riskini, eksikliği boğulma riskini artırır.

• Laboratuvarlar, tank odaları ve endüstriyel proseste kullanılır.

Gaz Dedektörlerinde Doğru Seçim İçin Dikkat Edilmesi Gereken Kritik Kriterler

1. Ortama Uygun Sensör Teknolojisi

Sensör seçimi gazın türüne göre yapılmalıdır. Örneğin:

• IR dedektörler uzun ömürlü ve hassas olup endüstriyel alanlarda tercih edilir.

• Elektrokimyasal sensörler toksik gazlarda yaygındır.

2. Ortam Sıcaklığı ve Nem

Dedektörün çalışma sıcaklık aralığı seçilecek ortama uygun olmalıdır. Yüksek nemli bölgelerde IP koruma sınıfı kritik önem taşır.

3. Patlamaya Dayanıklı (Ex-proof) Yapı

Yanıcı/patlayıcı gaz riski olan ortamlarda mutlaka ATEX veya Ex-proof sertifikalı ürün kullanılmalıdır.

4. Bakım ve Kalibrasyon Kolaylığı

Gaz sensörleri zamanla hassasiyet kaybeder. Bu nedenle kalibrasyonu kolay, sensör değişimi pratik modeller tercih edilmelidir.

5. Standartlara Uygunluk

Seçilen cihaz mutlaka aşağıdaki uluslararası standartlardan en az birine uygun olmalıdır:

• EN 60079 (Ex-proof ortamlar için)

• EN 50194 (Konutsal gaz alarm cihazları)

• EN 50291 (Karbonmonoksit detektörleri)

• NFPA 720 – Carbon Monoxide Detection Standard

• UL 1484 – Residential Gas Detector Standard

Gaz Dedektörlerinde Montaj Yüksekliği ve Konumlandırma Stratejileri

Doğru dedektör seçimi tek başına yeterli değildir. Stratejik yerleşim olmadan sistem işlevini tam olarak yerine getiremez.

Montaj Önerileri

• Metan (Doğalgaz): Tavan seviyesine 30 cm aşağı

• LPG: Zemine 30 cm yükseklik

• CO: Nefes alma seviyesinde

• H₂S: Zemine yakın alanlar

• NH₃: Tavan yakınları

Yanlış konumlandırma, doğru dedektör seçmiş olsanız bile sistemi işlevsiz hâle getirir.

Endüstriyel Tesislerde Gaz Dedektörü Seçimi

Endüstriyel tesislerde seçim kriterleri daha karmaşıktır. Bu tür ortamlarda:

• Çoklu gaz ölçüm cihazları

• OPC/Modbus/BACnet uyumlu sistemler

• BMS entegrasyonlu çözümler

• Ex-proof sensör teknolojileri

• Uzun mesafe sinyal iletişimi

• Çevrim içi kalibrasyon imkânı

tercih edilmelidir.

Ersistem olarak bu tür üst düzey projelerde Mavigard ve Maxlogic gibi sektörün önde gelen markalarıyla entegre çalışarak tesis güvenliğini maksimum seviyeye taşıyoruz.

Sık Yapılan Hatalar

• Yanlış gaz türü için yanlış dedektör seçmek

• Ortama uygun olmayan IP sınıfı kullanmak

• Ex-proof gerekliliği olan ortamlarda normal dedektör kullanmak

• Bakım/kalibrasyon yapılmaması

• Dedektörü yanlış yüksekliklere monte etmek

• Sadece dedektör kurup alarm senaryosu oluşturmamak

Bu hatalar, sistemin tamamen işlevsiz olmasına neden olabilir.

Dış Kaynak Referansları

Aşağıdaki uluslararası kaynaklar gaz algılama sistemleri konusunda teknik doğrulama sağlar:

• NFPA – Fire & Gas Detection Standards
  https://www.nfpa.org

• European Standard EN 60079 – Explosive Atmospheres
  https://www.en-standard.eu

• Health and Safety Executive (HSE UK) – Gas Detection Guidance
  https://www.hse.gov.uk

• OSHA – Gas Detection Requirements
  https://www.osha.gov

Sonuç: Doğru Dedektör, Doğru Güvenlik

Gaz algılama sistemlerinde dedektör seçimi, hem insan hayatını korumak hem de işletmeler için kritik operasyonel riskleri önlemek açısından büyük önem taşır. Gazın türüne, ortam koşullarına, endüstriyel gereksinimlere ve güvenlik standartlarına uygun bir dedektör seçmek, etkili bir güvenlik zincirinin en güçlü halkasıdır.

Ersistem, profesyonel gaz algılama çözümleri, projelendirme, kurulum ve bakım hizmetleriyle her ölçekten işletmeye güvenilir çözümler sunmaktadır.

Detaylı bilgi veya teklif almak için:
https://ersistem.com.tr/iletisim